Het ontstaan van de Hindelooper Kunst

Als u een bezoek brengt aan het Museum Hindeloopen, Zuiderzee Museum of het Fries Museum en u ziet de smaakvol gedecoreerde Hindelooper gebruiks- en siervoorwerpen. Dan zult u zich zeker af gaan vragen, hoe is dit ontstaan en waar komt het vandaan.

Het is niet gemakkelijk om op deze vraag een direct passend antwoord te geven, omdat archiefstukken waaruit dit zou moeten blijken niet bestaan. Wel weten we dat de Hindeloopers in de 17e en de 18e eeuw (de tijd dat de Hindelooper Kunst is ontstaan) rijke inkomsten hadden door de houthandel met Scandinavië.

Hoe belangrijk de bijdrage van de Hindelooperschepen was, moge blijken uit het feit dat rond 1650 ca. 40% van de houtvaart tussen de Oostzee en de Zaan, in handen van de Hindeloopers was. De handel legde geen windeieren!

Gezien het bovenstaande, heeft men lange tijd en hardnekkig vastgehouden aan de mening dat het Hindelooper schilderwerk zijn oorsprong in Scandinavië zou hebben. Men ging er daarbij vanuit dat de Hindelooper zee1ui zelf meubels in het loze (?) winterseizoen beschilderd hadden.

Deze veronderstelling is niet houdbaar gebleken. Als men oude voorwerpen in ogenschouw neemt, blijkt men met werkstukken van enkele geschoolde ambachtlieden te maken te hebben. De stijl waarin zij schilderden ligt in de lijn van de laat renaissance en de vroege barok van het Nederlandse noorden. Verschillende motieven die in Hindeloopen zo geliefd geworden zijn, passen in deze cultuurperiode. De acanthus is een plant in het Middellandse zeegebied die reeds in de oudheid door de Grieken en later door de Romeinen als versieringsmotief werd gebruikt. In de renaissance kwam deze rank versiering weer sterk naar voren en bleef gehandhaafd gedurende de barok. Ook het imitatiemarmer was in de tijd van de barok erg geliefd. Al evenzeer laten de aanwezige voorstellingen uit de Griekse mythologie zich verklaren uit de belangstelling die de antieke-goden wereld in de barok genoot. In Hindeloopen werd in deze tijd heel toepasselijk o.a. Poseidon en zijn gevolg afgebeeld.

Op grond van deze en andere gegevens ben ik tot de conclusie gekomen, dat de oorsprong van het Hindelooperschilderwerk in relatie met Amsterdam gelegen is. In deze wereldstad, kwam de Hindelooper in aanraking met de burgelijkecultuur die sterk onder invloed stond van de zuidelijke landen.

Kunstenaars die gewerkt hadden in Frankrijk brachten de nieuwe mode naar het noorden. De vervolging van de Hugenoten in Frankrijk heeft een uittocht van kunstenaars een hoge vlucht gegeven. Op Hindeloopen heeft deze cultuur verspreiding vanuit Zuid- en Midden Europa een eigen stempel gedrukt, toen enkele schilders ook hier de woningen van binnen een nieuwe eigen sfeer gaven.

Harmen W.Glashouwer, 19 maart 1984